Veelgestelde vragen

Carbon Farmers

Algemene vragen

Hoe werkt het?

Kan je je als individuele boer inschrijven? Worden bedrijven dan aan elkaar gekoppeld?

Jazeker, iedereen is welkom om zich in te schrijven als individuele teler. Waar mogelijk kijken we ook om boeren in een regio te “clusteren”, zodanig dat activiteiten aan elkaar gekoppeld kunnen worden en de ondernemers eventueel elkaar ook kunnen ondersteunen. Sowieso onderhouden we groepscontact via WhatsApp en houden we af en toe een bijeenkomst.

Wat zijn de voorwaarden voor deelname?

Voor de aanplant in voorjaar 2023 hanteren we volgende voorwaarden:

  • Je moet minstens 3 hectare, aaneen of dicht bij elkaar liggend, vrij kunnen maken voor olifantsgras.
  • Je moet je perceel willen en kunnen vastzetten voor minstens 10, en liefst 20, jaar. Dat is gunstig vanuit het verdienmodel van het gewas (hoe langer je het laat staan, hoe beter het netto-saldo wordt) en noodzakelijk voor het goede verloop van een carbon credits-project (je moet CO2 langdurig vastleggen om op een carbon credit aanspraak te kunnen maken).
Zijn wij verplicht om onze oogst te laten afnemen door Miscancell om aan deze pilot mee te kunnen doen?

Nee. Als ondernemer beslis je zelf wat je doet met de oogst. Wel is het belangrijk dat we vanuit Miscancell tijdig weten hoeveel we kunnen afnemen en hoeveel je zelf of anders wenst te benutten.

Ook kom je in principe (nog) niet in aanmerking voor carbon credits op de opslag in het gewas als je het niet laat afnemen door Miscancell. Dat heeft een praktische reden: Miscancell en Carbon Farmers gaan samen de keten in kaart brengen om de langdurige koolstofopslag in het gewas (in ons geval in asfalt) te kunnen borgen. Dat kunnen wij niet doen met andere afnemers, althans nog niet in deze fase.

Kan je ook deelnemen door enkel plantgoed af te nemen en de teelt op kleinere schaal uit te testen in eigen beheer. M.a.w. zonder leveringsverplichting of certificering?

Jazeker, dat kan. Als je echter helemaal geen interesse hebt om kans te maken op carbon credits (ook niet in de bodem), dan neem je eigenlijk niet echt deel aan deze pilot. Dan neem je gewoon rizomen af bij Miscancell en teel je zelf op je eigen manier.

Kun je elk moment weer stoppen of zitten we aan een contract vast?

Voor wat de teelt zelf betreft en de overeenkomst tot afname van het gewas ben je vrij om te doen wat je zelf wil.

Enkel voor de carbon credits vragen we om een engagement op lange termijn. Dat is noodzakelijk, omdat organische stofopbouw een langzaam proces is en je dus pas significante verschillen gaat zien na 5-10 jaar. Bij olifantsgras ligt je saldo ook pas op zijn hoogst vanaf jaar 3 omdat je startkosten de grootste uitgave zijn en de jaarlijkse onderhoudskosten lager liggen, dus dan is het zonde om na 3-4 jaar alweer te stoppen.

Overigens is de bedoeling van dit project dat de bodems waarop er nu olifantsgras wordt geplant, ook na het beëindigen van de teelt intact worden gehouden (en hooguit met niet-kerende grondbewerking worden bewerkt). Deze permanentie van opslag is een kernelement van een carbon credit: eigenlijk beloof je aan de koper dat je voor 1 credit 1 ton CO2 minstens 10 jaar, en liefst zo lang mogelijk, in de bodem (of het gewas) houdt. Als je na afloop van het contract weer gaat ploegen, gaat veel van die zorgvuldig opgebouwde organische stof gewoon opnieuw de lucht in als CO2 en speel je ook je credits terug kwijt.

Is jullie werkgebied geheel Nederland?

Ja!

Heb je een voorbeeldovereenkomst met de financiële en juridische aspecten?

Jazeker. We hebben een saldoberekening opgesteld voor het gewas en de carbon credits. Daarnaast zijn in de loop van 2022 overeenkomsten opgesteld voor zowel de afname van het gewas (door Miscancell) als de verkoop van de carbon credits (door Carbon Farmers/NLgroen).

Carbon credits

Zijn carbon credits niet gewoon een aflaat voor grote vervuilers om ongestraft verder te blijven uitstoten?

Dit willen wij zeker niet. Onze credits zijn in eerste instantie bedoeld als financiële prikkel voor onze leden, de Nederlandse land- en tuinbouwers, om de kosten te drukken van de investering die gepaard gaat met het omschakelen naar een duurzamere vorm van landbouw.

Dit mag er echter niet toe leiden dat de landbouwsector opgezadeld wordt met het opruimen van het ‘klimaatafval’ van de gehele maatschappij. Daarom komen er bij ons enkel organisaties in aanmerking voor credits die al een concrete klimaatstrategie hebben waarbij het zwaartepunt duidelijk ligt bij vermindering van de eigen CO2-uitstoot. Compensatie met carbon credits mag enkel dienen om de (voorlopig) onvermijdbare uitstoot te compenseren, die overblijft nadat al het realistisch haalbare is gedaan om de eigen uitstoot terug te dringen.

Wie bepaalt hoeveel credits je opbouwt?

Wij werken aan certificering onder het Land Stored Carbon-protocol van ONCRA. Zij houden ook een register bij met alle uitgereikte credits.

Kort samengevat bepalen we de hoeveelheid opgebouwde credits door een vergelijking tussen een nulmeting bij aanvang en een eindmeting na X aantal jaar. Dat gebeurt aan de hand van bodemmonsters die door Eurofins geanalyseerd worden op het organische koolstofgehalte. Bij aanvang van het project bepalen we aan de hand van wetenschappelijke literatuur en bestaande modellen als RothC de verwachte opbouw, met een veiligheidsmarge om zeker niet te veel credits te verkopen.

Ik vraag me af waarom bedrijven dure credits zullen kopen als er ook goedkopere te krijgen zijn.

Verschillende bedrijven hebben verschillende voorkeuren. Sommige bedrijven streven louter naar het etiket ‘klimaatneutraal’ en hoe ze dat bereiken (via uitstootreductie of -compensatie) of waar (in Nederland of aan de andere kant van de wereld) interesseert hen eigenlijk niet. Voor hen is een credit van €15 of minder ook prima.

Andere bedrijven leggen de lat hoger, en zeggen voor zichzelf dat uitstootreductie de prioriteit is, met compensatie voor de onvermijdbare uitstoot als “noodzakelijk kwaad”. Zij stellen ook strengere eisen aan die compensatie, en willen dat deze zo dicht mogelijk bij de uitstootbron plaatsvindt.

Dit laatste soort bedrijven gaat dan de Nederlandse markt op, waar er veel minder credits in aanbod zijn dan zij willen kopen. Deze verhouding tussen vraag en aanbod, gepaard met het feit dat dit soort bedrijven uit zichzelf gemotiveerd is om meer te betalen per ton uitstoot (denk bijvoorbeeld aan Vitens), zorgt ervoor dat prijzen van €100 per ton in Nederland geen ongewone zaak zijn.

Er zijn meerdere groepen bezig met dergelijke projecten. Wordt het dan geen wirwar zoals we met digitale valuta zien?

Dat risico is er momenteel zeker. Net om deze reden is de Europese Commissie bezig met het uitwerken van plannen om de regels rond certificering van koolstofopslag te uniformiseren. Wij verwelkomen deze ontwikkeling, omdat het duidelijkheid zal scheppen voor iedereen die zich in deze markt begeeft.

Ook van belang is het risico op dubbeltelling, waarbij eenzelfde ton CO2-opslag aan meerdere partijen zou worden verkocht. Dat verbieden wij uitdrukkelijk in onze contracten.

Maakt het uit voor de ‘koolstofopbrengst’ uit WAT je uiteindelijk kan vervangen? Voorbeeld: voor productie-alternatieven voor de chemische industrie zou bijvoorbeeld meer CO2-reductie bereikt kunnen worden als voor bouwtoepassing, afhankelijk van de levenscyclusanalyse (LCA).

Dit maakt absoluut een verschil. De ‘koolstofwinst’ van een carbon farming-project kan eigenlijk altijd in 3 mogelijke categorieën worden onderverdeeld:

  1. Koolstofvastlegging in de bodem
  2. Koolstofvastlegging (langdurig) in het gewas
  3. Uitstootbesparing door veranderingen in productiemethode

Wij kijken vooral naar het certificeren van de koolstofopslag (1 en 2) in deze pilot, maar een volledige LCA kan ook de uitstootbesparing helpen in kaart brengen en misschien certificeren. Dat is toekomstmuziek, en in voorkomend geval lijkt het ons ook rechtvaardig dat andere partijen in de keten die mee de uitstootbesparing helpen realiseren ook een graantje kunnen meepikken van die  credits.

Staat de prijs van de carbon credits vast of schommelt ze?

Zoals de prijs van ongeveer alles is ook de prijs van carbon credits constant in flux. De trend is echter sterk in opwaartse zin: Op de ETS-markt (Europese verplichte emissiehandel) bedraagt de prijs op datum van schrijven (november 2022) ongeveer €80 per ton, met pieken tot bijna €100 per ton. Begin 2021 stond die prijs nog op €33.

Wij vermoeden dat de trend stijgend zal blijven, omdat elk land ter wereld zich nu eenmaal verbonden heeft tot netto nul uitstoot in 2050 in het Parijsakkoord en bedrijven niet achter kunnen blijven. Dat wil zeggen dat de vraag naar dit soort credits, en dus ook de prijs, enkel zal blijven toenemen.

Wij opereren op een puur vrijwillige markt en hanteren voorlopig een vaste verkoopprijs van €100 per ton in ons model. Dat is aan de hoge kant, zeker in vergelijking met prijzen rond de €15 op internationale vrijwillige markten, maar we zien dat er vraag is naar compensatie in eigen land en dat kopers de meerwaarde daarvan begrijpen.

Vragen over miscanthus

Kosten en opbrengsten

Hoe ziet het verdienmodel voor dit gewas eruit voor de agrarische ondernemer?

Als ondernemer betaal je zelf de aanplantkost voor het gewas. In jaar 2, dus na 12 maanden, kan er nog niet geoogst worden. De plant is dan namelijk nog in ontwikkeling. Vanaf jaar 3, na 24 maanden, kan er wel geoogst worden. Vanaf jaar 4 zit de gewasopbrengst op het gewenste niveau.

De terugverdientijd van het gewas is ongeveer 4 jaar zonder carbon credits. Met carbon credits vanaf jaar 1 proberen we deze termijn naar max. 3 jaar terug te brengen. Olifantsgras houdt dus de eerste 3-4 jaar een netto kost in voor de ondernemer, maar eenmaal de investering terugverdiend is, levert je olifantsgras met minimale inspanning wel een betrouwbaar saldo op gedurende wel 20 jaar als je dat wenst (en je krijgt er een veel vruchtbaardere bodem van!).

Miscancell garandeert minstens 10 jaar de afname aan een vaste prijs, die wordt geïndexeerd en om de paar jaar in overeenstemming wordt gebracht met de op dat moment geldende marktprijs (enkel als die hoger is, wat wij verwachten!).

Vanaf 2023 geldt GLB-toeslag per ha. Wie ontvangt deze toeslag?

Toeslagen gaan sowieso naar de boer.

Kan het perceel een biologische status krijgen?

Dit is mogelijk. Miscancell heeft in kaart gebracht hoe de procedure verloopt en een indicatie van de kosten is aanwezig op aanvraag.

Is het niet mogelijk zaad te winnen van het olifantsgras zodat telers het kunnen zaaien, om de opstartkosten te verminderen?

Het gewas produceert geen vruchtbare zaden. In plaats daarvan worden rizomen aangeplant. Zelf rizomen kweken voor verkoop is op zich mogelijk, maar wij raden niet aan om dit te doen zonder in de leer te gaan bij een kweker die hier al ervaring mee heeft.

Verwerking van het gewas

Is het gepatenteerde Miscancell-proces zelf ook duurzaam?

De miscanthusketen, maar zeker ook het proces van Miscancell is uniek en verduurzaamt de grondstof(fen)markt aanzienlijk. Uit LCA-berekeningen blijkt dat dit een significante CO₂-reductie oplevert. Het proces is gebaseerd op een gesloten kringloop.

Wanneer verwachten jullie dat grote pulp- en papierfabrikanten overstappen naar deze grondstof? Of wat houdt hen tegen?

Bij beschikbaarheid zien we hen meteen overstappen.

Er wordt gesproken over 90% CO2-reductie in het productieproces als je het verwerkt naar papier en verpakkingen, klopt dit? Hoe is dit berekend? T.o.v. import van huidige grondstoffen voor papier e.d.?

De genoemde reductie van 90% is gebaseerd op de vergelijking van de uitstoot van bosbouw met de teelt van miscanthus. Deze CO₂-reductie heeft uitsluitend betrekking op de levering van de biomassa tot aan de poort van het verwerkende bedrijf. De verwerking van miscanthus tot papierpulp levert aanzienlijke aanvullende CO₂-reducties op.

Zijn jullie ook al bezig met biobased 'plastics'? onder andere PTA?

Miscanthus is een geschikte grondstof voor veel biobased ontwikkelingen en alles wat er met hout kan, kan ook met miscanthus. Daarbij levert miscanthus de nodige duurzaamheid voordelen. Bij voldoende beschikbaarheid is het niet ondenkbaar dat er van hout wordt overgestapt op miscanthus. Miscancell richt zich momenteel met name op de high-end toepassingen in de biobased kunststoffen.

Welke weerstand(en) bestaat er bij grote industriële bedrijven als het gaat om dit duurzamere alternatief kiezen t.o.v. huidig minder duurzamere grondstoffen?

Er is in principe geen weerstand tegen verduurzaming van de industrie. Beschikbaarheid, productvalidatie en in mindere mate de prijs zijn randvoorwaarden voor een overstap. Miscancell hanteert een strategie van ontwikkelen met de marktpartijen zodat een product na opschaling snel geïmplementeerd kan worden.

Gewas en teelt

Kan olifantsgras op veen / klei / zand / löss geteeld worden?

Op zich kan het gewas op elk bodemtype gedijen. Er is ervaring met de teelt op arme grond/zandgrond. Aanvankelijk zullen de opbrengsten op deze gronden lager zijn, maar in onze ervaring neemt het toe met de jaren.

Wel belangrijk om te weten, is dat er geplant en geoogst wordt rond de maand april, net voor de nieuwe scheutjes opkomen. Als de kans reëel is dat je perceel op dat moment nog te nat is om er met een hakselaar overheen te rijden, is het eigenlijk niet geschikt voor miscanthus.

Behoeft olifantsgras gewasbescherming? Hoe zit het met onkruidbestrijding?

Onkruidbestrijding is met name nodig in het eerste jaar. Dat kan chemisch, maar ook mechanisch, met de schoffel, eg of zelfs door schapen ertussen te laten grazen (zoals één van onze telers succesvol uitgeprobeerd heeft).

Eenmaal het gewas sneller gaat groeien, is het dominant genoeg om het onkruid geen kans te geven.

Het gewas lijkt te geweldig te groeien. Kan het zich ook ongewenst verspreiden in de nabije omgeving?

De plant is steriel, wat betekent dat er geen vruchtbare zaden worden geproduceerd door het gewas. Daardoor is het, ondanks de pijlsnelle groei, een niet-invasieve plant en loop je op dit vlak dus geen enkel risico.

Het gewas groeit behoorlijk hoog. Leidt dit niet tot klachten?

Hier hebben wij bij Miscancell nog nooit problemen mee gehad. Dialoog met eventuele omwonenden voor de aanplant kan natuurlijk altijd verstandig zijn als je vreest dat hier later discussies uit zouden kunnen voortvloeien.

Heeft olifantsgras veel licht nodig?

Het gewas gedijt maximaal in het volle zonlicht maar het groeit ook als het meer beschut staat.

Hoe hitte- of stressbestendig is miscanthus en hoe reageert hij op sterk wisselende weersomstandigheden waarbij we van 10 graden naar 42 kunnen gaan in minder dan een maand?

Het gewas is zeer goed bestand tegen extreme weersinvloeden. Dat is één van de grote sterktes ervan. Gezonde miscanthus van een paar jaar oud kan de meest warme en droge seizoenen probleemloos overleven.

Wanneer ik van teelt wil veranderen, hoe zorg ik ervoor dat het olifantsgras niet blijft groeien?

Het olifantsgras kan volledig verwijderd worden door te rooien, zeven en ploegen. Op dat moment speel je echter heel veel van de opgebouwde koolstof kwijt. Wij zijn dan ook bezig met onderzoek naar minder ingrijpende alternatieven om de teelt te beëindigen, zodat de wortel in de grond kan blijven terwijl er een nieuw gewas overheen kan groeien.

Alle miscanthus wordt geoogst in maart-april. Kan het dan meteen geleverd worden of moet het bij de landbouwer nog worden opgeslagen?

De miscanthus moet na de oogst z.s.m. aangeleverd worden bij de aangewezen opslag van Miscancell of de verwerkingsfabriek. Wij raden telers uit dezelfde regio aan om samen te werken rond transport en eventuele opslag om de kosten te drukken.

Kan het blijven staan jaarrond? Of moet het gerooid worden?

Het gewas hoeft niet gerooid te worden en kan de volle levensduur in de grond blijven staan.

Kunnen we het gewas ook weer verjongen na ca. 20 jaar?

Dit is normaal gezien niet mogelijk/nodig. Als de opbrengsten lager uitvallen, zal er een punt komen waarop een nieuwe aanplant economisch zinvol is.

Wat moet de pH van de grond zijn?

Er zijn waarden bekend tussen 4,5 en 7,5 voor gezonde teelt.

Wat is het risico voor de oogst bij (te) natte grond?

De wortels geven structuur aan de bodem waardoor de oogst op zichzelf niet in gevaar komt. Bij erg natte (klei op) veengrond is het wel belangrijk dat de maaimachine het veld op kan om te oogsten in het voorjaar. Vooral in het begin kan dit een uitdaging zijn bij een nat voorjaar. Na enkele jaren rij je over de pollen om te hakselen en lukt dit vaak wel.

Het gewas vormt een ecosysteem voor (klein) wild. Is er een risico dat het wordt afgevreten bijv. door wilde zwijnen?

Het rizoomstelsel maakt het praktisch onmogelijk om in te wroeten. Gevallen van schade door zwijnen of varkens zijn bij ons niet bekend voor Nederland, Duitsland, Hongarije, Roemenië en het Verenigd Koninkrijk.

Hoeveel mest kan er in 1 keer op gebracht worden? Hoe mag deze aangebracht worden?

Zoveel als wettelijk is toegestaan. De RVO beschouwt olifantsgras als akkerbouwgewas, dus je behoudt je mestplaatsingsruimte. Dit kan geïnjecteerd worden. Belangrijk is wel dat er enkel mest kan worden uitgereden na de oogst, dus in maart-april, en niet eerder. Je houdt hier best rekening mee in je bedrijfsvoering.

Hoe past dit gewas in de rotatie-uitdaging in Nederland (7de actieprogramma Nitraatrichtlijn), aangezien het een blijvend gewas is?

Wageningen Universiteit & Research heeft het Ministerie Van Landbouw in september 2021 geadviseerd de lijst met rustgewassen uit te breiden met o.a. miscanthus. Hiermee valt het gewas binnen de 7de NAP-richtlijnen.

Meer weten?

Meld je dan aan voor onze maandelijkse nieuwsbrief of neem vrijblijvend contact met ons op.

Carbon Farmers

Lars Hillewaere
+31 6 82 59 64 22
info@carbonfarmers.nl

Agro Business Park 1, 6708 PV Wageningen

 

Partners

We werken nauw samen met verschillende partners:
NLgroen, Miscancell, LTO Noord, ZLTO, LLTB