Boeren en tuinders moeten niet alleen oog hebben voor een maximale opbrengst, maar ook voor humus en bodemleven. Ze moeten zich met hybride landbouw ook richten op CO2-vastlegging in de bodem. Dat zou 1.000 euro per hectare kunnen opleveren.
Dat stelt Michael Horsch, oprichter van landbouwmachinefabrikant Horsch Maschinen in het Duitse Schwandorf. Hij pleit voor het afbouwen van mechanisatie en chemie, zodat bodem en bodembiologie een grotere rol gaan spelen. ‘De huidige landbouw moet toekomstbestendiger worden. We moeten als landbouw werken met de natuur. Bij de vraag wat de plant nodig heeft, moeten we kijken naar de bodem.’
Na de Tweede Wereldoorlog ging de aandacht vooral naar een hoge opbrengst en goedkoop voedsel. Boeren en tuinders richtten zich daarom vooral op chemische aspecten van de bodem (inzet van kunstmest) en minder op biologische en fysische aspecten. ‘Natuur en bodem krijgen dan geen aandacht’, zegt Horsch.
Klimaatverandering
Nu zijn onderwerpen als klimaatverandering en aantasting van het milieu actueel. De Green Deal is de Europese routekaart om de economie van de Europese Unie duurzaam te maken door klimaat- en milieuproblemen aan te pakken. Horsch: ‘De landbouw moet zich in eerste instantie richten op de biologische aspecten en het minst op chemische aspecten. Daardoor gaat de opbrengst iets terug, maar het organischestofgehalte neemt toe.’
Door meer aandacht voor humus kunnen boeren en tuinders 5 tot 10 ton CO2 per hectare per jaar opslaan. Horsch wijst op een uitspraak van CEO Herbert Diess van de Volkswagen Group, die een prijs van 100 euro per ton CO2 niet vreemd zou vinden. Dit kan de industrie en particulieren overtuigen om meer te doen zonder CO2-uitstoot. ‘Met 100 euro per ton is een opbrengst mogelijk van 1.000 euro per hectare. Interessant voor boeren’, vindt Horsch.
Compost
Boeren en tuinders moeten zich meer richten op stabiele humus in de bodem. Toedienen van compost is simpel, maar Horsch vindt het geen goede methode. Composteren van organische reststromen is van nature een traag verlopend proces. Door het product regelmatig te mengen, is het proces te versnellen. ‘De extra zuurstof zorgt ervoor dat compost uiteindelijk veel koolstof verliest.’
Microbacteriële carbonisatie geeft volgens Horsch minder verlies aan koolstof. Het eindproduct bevat stabiele koolstof en draagt volgens hem beter bij aan de opslag van CO2 in de bodem. ‘Het is nieuw, door Nederland niet beproefd en nog geen bewezen techniek.’
Verlies aan biodiversiteit
Meer aandacht voor biologische aspecten is ook nodig om de biodiversiteit te herstellen, vindt Liesje Mommer, hoogleraar Plantenecologie en Natuurbeheer aan Wageningen University & Research. ‘Het verlies aan biodiversiteit is immens groot, zo blijkt uit het Ipbes-rapport. Het bedreigt het functioneren van de maatschappij. De mens is de oorzaak. We moeten ermee aan de slag, want het is een van de grootste risico’s in onze samenleving.’
De bodem speelt een centrale rol bij het herstel van de biodiversiteit. Bij haar onderzoek kijkt Mommer daarom vooral naar de biodiversiteit onder de grond. Daar zit meer dan de helft van de plantenbiomassa.
Mengteelt of strokenteelt
Meer kennis van plantenwortels en de interacties met bacteriën en schimmels kan zorgen voor een duurzamere teelt met weerbaardere gewassen. ‘Meer soorten planten geven een hogere productie. Dat kan bijvoorbeeld met mengteelt of strokenteelt. Pixel cropping, met in ieder vakje een ander gewas, is een techniek voor de toekomst.’
Uit onderzoek blijkt dat er een rechtlijnig verband is tussen plantenbiodiversiteit en de hoeveelheid biomassa per vierkante meter en daardoor ook de hoeveelheid koolstof in de bodem. Meer plantensoorten zorgen door de betere doorworteling van de bodem voor een hoger koolstofgehalte. Bij de koolstofvastlegging is er een link te leggen met de nutriëntenbeschikbaarheid, ziekten en plagen, bodemstructuur en de infiltratiecapaciteit van water.
Balans vinden
Een actief en divers bodemleven leidt tot lagere ziektedruk in de bodem, zegt Mommer. ‘We moeten een balans vinden tussen good and bad guys. Bij minder bodemverstoring krijgen good guys meer kans. Het is nog niet duidelijk wat de beste combinaties zijn en hoe we het kunnen sturen.’ Zij denkt dat er over vijf jaar stappen zijn gezet om telers de weg te wijzen over hoe ze ’the underground’ kunnen sturen.