Carbon Farmers heeft dit jaar vier kaarsjes mogen uitblazen. Een goed moment om terug te blikken op de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen vier jaar tot nu.
De belofte van de bodem
De afgelopen jaren is er, binnen én buiten de landbouw, steeds meer aandacht gekomen voor het belang van een goede bodem. Zo is in 2015 binnen de VN door de Franse overheid het ‘4 per 1000’ initiatief gelanceerd, met de expliciete doelstelling om wereldwijd te werken aan gezondere, meer koolstofrijke bodems voor zowel de voedselzekerheid als het tegengaan van klimaatverandering. De ‘hype’ rond carbon farming en regeneratieve landbouw als impactvolle klimaatmaatregel is verder aangewakkerd door o.a. de inspirerende documentaires Kiss the Ground (2020) en Common Ground (2023).
Ook binnen Nederland zijn allerlei partijen de afgelopen jaren begonnen met vergoedingen voor het actief verbeteren van het koolstofgehalte in (landbouw)bodems. Voorbeelden hiervan zijn Rabo Carbon Bank en Wij.land, Valuta voor Veen (initiatief van de Natuur- en Milieufederaties) en de meerjarige projecten van ZLTO en partners.
De oprichting van Carbon Farmers door LTO Bedrijven past in deze ontwikkeling. Onze doelstelling vanaf het begin is geweest: hoe kunnen wij een commerciële bijdrage leveren om boeren en tuinders ook echt te laten verdienen aan het actief, langdurig vastleggen van koolstof in hun bodem? Al snel kwam daar het idee bij van vastlegging in bomen en meerjarige vezelteelten als miscanthus (olifantsgras), bamboe en paulownia die vervolgens als biobased bouwmateriaal worden ingezet. Daar kan namelijk nog veel meer koolstof in worden vastgelegd… Zolang het maar voldoende oplevert voor de boeren die de impact maken.
Koolstofcertificaten als opstartfinanciering
Net bij dat laatste wringt de schoen voor carbon farming en biobased teelten, zeker in eigen land. Nederland heeft, op Malta na, de duurste landbouwgrond van Europa. Dat wil zeggen: hoge grondlasten, en dus een hoge financiële druk op de productiviteit van de grond. Veel agrarische ondernemers willen dus wel werken aan bodemverbeterende maatregelen, maar dan moet dat ook rendabel te krijgen zijn op korte of wat langere termijn (door bijvoorbeeld hogere opbrengsten en/of lagere kosten). In dat laatste geval heb je financiële steunmaatregelen nodig vanuit de overheid en/of de markt om de opstart- of overgangsfase te overbruggen.
Daar zagen en zien wij een mogelijke rol weggelegd voor koolstofcertificaten. Door boeren vooruit te betalen voor de koolstof die zij gaan vastleggen, kunnen belanghebbende overheden, organisaties en burgers bijdragen aan een tastbare klimaatdienst (ook wel ‘ecosysteemdienst’ genoemd) in eigen land én helpen ze boeren met een financieel duwtje in de rug op weg naar een klimaatvriendelijkere, natuurinclusieve landbouw.
Ervaringen en inzicht uit de koolstofmarkt
Met bovenstaand idee hebben wij een eigen project opgestart rond verwaarding van bodemkoolstof onder miscanthus (sinds 2022) en zijn we gaan samenwerken met partners om hetzelfde te doen voor bamboe met BambooLogic (sinds 2022) en blijvend grasland met GreenDutch (sinds 2023).
In 2023 vonden we onze eerste klant in Van Happen Containers, die geïnspireerd raakte door ons verhaal en onze miscanthustelers ondersteund heeft met de ‘aankoop’ van 500 ton CO2.
Van links naar rechts: Norbert Lax (Van Happen Containers), Bart-Jan de Lorijn (miscanthusteler) en Lars Hillewaere (Carbon Farmers).
Tegelijkertijd liep en loopt de verkoop van dit soort Nederlandse koolstofcertificaten de afgelopen jaren nog steeds moeizaam. Dat heeft meerdere oorzaken.
Zo zijn er nog steeds veel bedrijven niet actief bezig met het berekenen en reduceren hun CO2-voetafdruk omdat ze daar nog niet toe verplicht worden. Onder de bedrijven die dat wel doen, uit vrijwilligheid of omwille van bepaalde (aankomende) verplichtingen, ligt de focus nu vaak eerst op het verminderen van de eigen uitstoot. Op zich een goede zaak, maar daardoor is men nog niet echt bezig met de ‘compensatie’ van de moeilijk te vermijden emissies die zullen overblijven nadat de grootste uitstootreductie is gerealiseerd.
Tot slot blijft er een relatief kleine groep bedrijven en organisaties over die wel al bezig zijn met zowel reductie als compensatie van CO2-uitstoot. Deze groep maakt meestal nog geen onderscheid tussen enerzijds internationale ‘carbon credits’, die vaak gaan om het vermijden van uitstoot ver weg in ontwikkelingslanden (bijvoorbeeld door gasfornuizen te vervangen door elektrische), en anderzijds onze koolstofcertificaten, die een lokaal karakter hebben en gericht zijn op het fysieke afvangen en langdurig verwijderen van CO2 uit de atmosfeer door fotosynthese.
Uitstootvermijding versus koolstofverwijdering
Vergelijk het met een badkamer die onderloopt doordat de badkraan openstaat. Uiteraard is het hoofdzaak om zo snel mogelijk de kraan dicht te draaien (uitstootvermindering en -vermijding), maar om de badkamer opnieuw droog te krijgen, moet het overtollige water ook worden afgevoerd (koolstofverwijdering).
Doordat kopers zich niet goed bewust zijn van dit onderscheid en de noodzaak en unieke waarde van koolstofverwijdering, is de prijs meestal doorslaggevend: de (veel) goedkopere ‘credits’ uit het buitenland winnen het van de duurdere certificaten uit Nederland.
Dit alles bij elkaar zorgt ervoor dat de vraag naar koolstofvastlegging in Nederland anno 2025 nog niet snel genoeg groeit om de markt echt van de grond te krijgen. Om hier verandering in te brengen, is het belangrijk dat we als maatschappij koolstofverwijdering gaan waarderen als een ecosysteemdienst die cruciaal is om het teveel aan CO2 in de atmosfeer ‘op te ruimen’. Vervolgens moeten we daar beleid op inrichten om de publieke én private sector hierop te activeren.
Wil je nog meer weten over waar het nu staat, en volgens ons de komende jaren naartoe gaat, met de koolstofmarkt en -beleid? Lees dan zeker ook dit artikel en het uitgebreide Evaluatierapport verdienmodellen van het project ‘Verdienen met carbon farming’ (2024) van ZLTO, Louis Bolk Instituut en BoerenNatuur Brabant West, waar wij vanuit Carbon Farmers aan bijgedragen hebben!